6ο Γυμνάσιο Μυτιλήνης
Εκπαιδευτικό πρόγραμμα Comenius
Παράσχος Κανλής
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής, MSc
Δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου των μαθητών
Εισαγωγικά
Η διεξαγωγή της παρούσης ερευνητικής εργασίας, διεξήχθη με αφορμή την συμμετοχή μου στην εκπαιδευτική ομάδα Comenius, των καθηγητών του 6ου Γυμνασίου Μυτιλήνης. Ανάμεσα στις δράσεις του προγράμματος ήταν και η διερεύνηση των δραστηριοτήτων του ελεύθερου χρόνου των μαθητών.
Συνέχεια .....
6ο Γυμνάσιο Μυτιλήνης
Εκπαιδευτικό πρόγραμμα Comenius
Παράσχος Κανλής
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής, MSc
Δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου των μαθητών
Εισαγωγικά
Η διεξαγωγή της παρούσης ερευνητικής εργασίας, διεξήχθη με αφορμή την συμμετοχή μου στην εκπαιδευτική ομάδα Comenius, των καθηγητών του 6ου Γυμνασίου Μυτιλήνης. Ανάμεσα στις δράσεις του προγράμματος ήταν και η διερεύνηση των δραστηριοτήτων του ελεύθερου χρόνου των μαθητών. Ο χρόνος αυτός διαιρείται σε προγραμματισμένες και ελεύθερες δραστηριότητες. Στην έρευνά μας παραμείναμε αποκλειστικά μόνο στο τι κάνουν οι μαθητές όταν σχολάνε από το σχολείο χωρίς να προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε και άλλες δραστηριότητες όπως αποκλίνουσας συμπεριφοράς, π.χ. κακές παρέες, κάπνισμα, η άλλες πιθανές παραβατικές δραστηριότητες, πράγμα όμως που μπορεί να αποτελέσει πεδίο μιας επόμενης έρευνας.
Στην ηλικία αυτή τα παιδιά έχουν εισέλθει στην εφηβεία η οποία αποτελεί στάδιο καθολικών και ραγδαίων αλλαγών στον βιοσωματικό τομέα, στη συνεχή βελτίωση του γνωστικού τομέα οι οποίες σε συνάρτηση με τις επερχόμενες αλλαγές στην κοινωνική τους ζωή θέτουν εκείνους τους αναπτυξιακούς στόχους που πρέπει να κατακτήσουν (Παρασκευόπουλος , 1985) Η διαμόρφωση του χρόνου των μαθητών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό, από τους γονείς ή κηδεμόνες οι οποίοι και είναι υπεύθυνοι για τα αποτελέσματα της διαμόρφωσής αυτής, που μπορεί να ποικίλουν από παιδί σε παιδί με φανερά συμπτώματα ανωριμότητας μέχρι αδυναμίας απόκτησης ταυτότητας, και ανεξαρτητοποίησης. Το σχολείο αλλά και οι ίδιοι οι μαθητές έχουν ενεργό ρόλο στην διαμόρφωση του ελεύθερου χρόνου, καθώς το πρώτο λόγω των αυξημένων απαιτήσεων σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να τον περιορίζει και οι μαθητές λόγω μη σωστής οργάνωσης του ελευθέρου χρόνου να τον σπαταλούν τελικά μη καταφέρνοντας να τον αξιοποιήσουν δημιουργικά.
2
Α. Θεωρητικό πλαίσιο
Ακόμη και σήμερα θα διαπιστώσουμε απόψεις ότι ο ελεύθερος χρόνος ως κοινωνικό φαινόμενο απαντάται σε κοινωνίες ήδη στην κλασική αρχαιότητα. Η άποψη όμως αυτή δεν επιβεβαιώνεται μέσα από ανάλογες κοινωνιολογικές θεωρίες για τον ελεύθερο χρόνο ο οποίος ως «αντικειμενικό γεγονός» με την Ντυρκειμική έννοια του όρου παρουσιάζεται στις σύγχρονες βιομηχανικές και μεταβιομηχανικές κοινωνίες όπου κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ή αύξηση της παραγωγής μέσα από όσο το δυνατόν λιγότερη εργασία. Αντίθετα στις αρχαϊκές κοινωνίες δραστηριότητες του ανθρώπου όπως η εργασία, το παιχνίδι, η ξεκούραση και η σχόλη γίνονται αντιληπτές μέσα από τις εναλλαγές των εποχών και ημερών ως καθημερινές φυσικές αναγκαιότητες. (Κορωναίου, 1996)
Η κοινωνιολογία του ελεύθερου χρόνου ως πεδίο μελέτης και έρευνας απαντάται στην Ευρώπη αμέσως μετά το Παγκόσμιο πόλεμο από τον Dumazedier και άλλους ευρωπαίους και αμερικανούς ερευνητές μέσα από μια «συμβατική» ή «φορμαλιστική» προσέγγιση. Η σκέψη αυτή ανοίγει μια συζήτηση για μια υπερίσχυση του ελεύθερου χρόνου ως μιας οντολογικής αυτόνομης διάστασης πάνω στους άλλους «κοινωνικούς χρόνους». Η αντίθετη προσέγγιση παραπέμπει στην σύγχρονη μαρξιστική σκέψη ξεκινώντας από την επιχειρηματολογία της σχολής της Φρανκφούρτης. Οι δύο παραπάνω σκέψεις αλλά και άλλα θεωρητικά μοντέλα όπως αυτά του Elias αλλά και αυτής της μεταδομιστικής προσέγγισης με έργα όπως των Foucault και Bourdieu αποτελούν σίγουρα τα μεθοδικά εργαλεία με τα οποία μπορεί να ερευνηθεί και να ερμηνευθεί το φαινόμενο αυτό. (Γεωργούλας,2010). Στην δική μας όμως εργασία αυτό θα αποτελούσε μια μεγάλη πρόκληση και θα υπερέβαινε τις απαιτήσεις της, αφού σκοπός της παρούσης έρευνας στο πλαίσιο του σχολικού προγράμματος Comenius είναι απλά να εξετάσουμε πως περνούν οι μαθητές τον ελεύθερο χρόνο τους όταν δηλαδή δεν πηγαίνουν στο σχολείο.
Η δραστηριότητα των μαθητών στον ελεύθερο χρόνο ως υπόθεση εργασίας από μεριάς μας δεν σημαίνει ότι αποδεχόμαστε απόψεις ότι η κοινωνιολογία του ελεύθερου χρόνου «…αρέσκεται σε επιφανειακές μελέτες για την αύξηση ή μείωση του ελεύθερου χρόνου, τον ψευδεπίγραφο διαχωρισμό σε ενεργητικές και παθητικές δραστηριότητες…» ( Γεωργούλας, 2010:20). Αντίθετα και δική μας άποψη μας είναι ότι η κοινωνιολογία του ελεύθερου χρόνου ως επιστημονικό πεδίο που μπορεί να
3
μελετήσει το συγκεκριμένο φαινόμενο στην κοινωνική του διάσταση( Γεωργούλας, 2010). Γι’ αυτό άλλωστε στην μικρή μας έρευνα στην πρώτη θεματική ενότητα προσπαθούμε να ανιχνεύσουμε το ποιοτικά εκείνα χαρακτηριστικά των νέων που έχουν να κάνουν με το οικογενειακό περιβάλλον των μαθητών τα οποία έχουν άμεση σχέση ως προς την φιλοσοφία και τον τρόπο που οι μαθητές προσεγγίζουν το ελεύθερο χρόνο τους.
Η σύγχρονη μεταβιομηχανική εποχή αναμφισβήτητα επιφέρει σημαντικές αλλαγές τόσο στην οικονομία όσο και στην εργασία μεταβάλλοντας τον σύγχρονο βίο και από τον κόσμο της βιομηχανίας περνάμε στη λεγόμενη μετανεωτερική εποχή όπου κυριαρχεί η τεχνολογία της πληροφορίας.(John A, 2003). Ιδιαίτερα η σημασία της εργασίας και ο ελεύθερος χρόνος σημαντικά πεδία της σύγχρονης ζωής παρουσιάζουν συνεχώς ραγδαίες αλλαγές ως αποτέλεσμα αιτιακών παραμέτρων όπως η αλλοτρίωση της εργασίας, η βελτίωση της ευημερίας, και της συνεχούς μεταβολής των κοινωνικών αξιών. Έτσι ο ελεύθερος χρόνος στην ζωή του σύγχρονου ανθρώπου αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα.(Tokarski W, 2008) Σήμερα ο ελεύθερος χρόνος δεν αποτελεί για τον σύγχρονο άνθρωπο ένα χρονικό διάστημα ανάπαυσης ή κατανάλωσης όπως πριν από τρεις και πλέον δεκαετίες αλλά χρόνος όπου ο άνθρωπος θέλει να αυτοπραγματωθεί οργανώνοντας τόσο την καθημερινότητα όσο και τον τρόπο ζωής του. (Ζαρώτης & Tokarski &Κοντάκος & Κατσακώλης, 2008)
Ο ελεύθερος χρόνος αποτελεί σημαντική προϋπόθεση δημιουργίας για τον άνθρωπο και ιδιαίτερα για τον μαθητή ώστε να μπορέσει να πραγματοποιήσει δράσεις, να βελτιώσει τις γνώσεις και να έχει τις εμπειρίες που εκείνος επιθυμεί. (Κομνηνός Δ. http://www.pedia.gr/corner/elefth-xronos.htm )
Μεγάλη σημασία για τον ελεύθερο χρόνο των μαθητών έχει η σχέση που έχουν με τον αθλητισμό και αυτό αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο που μέσα από την έρευνά μας προσπαθούμε να ανιχνεύσουμε. Δεν εξετάζουμε όμως τον αθλητισμό ως μια μονοσήμαντη λειτουργία, αλλά προσπαθούμε να τον προσεγγίζουμε μέσα από δύο διαφορετικές κατευθύνσεις. Η πρώτη αναφέρεται στις αθλητικές δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου που έχουν να κάνουν μέσα από μια συστηματική ενασχόληση με κάποιο άθλημα με σκοπό την επίδοση και την νίκη, ενώ η δεύτερη αφορά τον παραδοσιακό αθλητισμό με την έννοια του παιχνιδιού με σκοπό την υγεία, την
4
ψυχική χαλάρωση, και την διασκέδαση. (Ζαρώτης & Tokarski & Κοντάκος & Κατσακώλης, 2008)
Ειδικά για τους μαθητές του Γυμνασίου οι οποίοι έχουν εισέλθει στην εφηβεία αποτελεί ένα εξελικτικό στάδιο το οποίο απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή στην ενδοσκόπηση και στην απόκτηση ταυτότητας. Στην ηλικία αυτή αναπτύσσεται το αίσθημα της αυτοπεποίθησης και της αποδοχής μέσα από μια θετική αλληλεπίδραση με νέους της ίδιας ηλικίας, καθώς τίθενται οι βάσεις για την ιδεολογία του, τις αξίες αλλά και για τον σχεδιασμό της μελλοντικής του πορείας. Όμως η πραγματικότητα στην καθημερινή ζωή των εφήβων είναι μάλλον δραματική αφού οι μεγάλες απαιτήσεις που μπαίνουν ως προτεραιότητα ακόμη και όταν έχουν σχολάσει από το σχολείο τους οδηγούν στην έλλειψη ελεύθερου χρόνου. Αυτό έχει ένα δυσμενές αποτέλεσμα παρ’ όλο τους μηχανισμούς προσαρμογής που διαθέτει ο οργανισμός ώστε το άτομο να προσαρμόζεται στις εκάστοτε απαιτήσεις. Δημιουργείται τελικά ένα απειλητικό επίπεδο άγχους που με παράλληλη αύξηση των αγχογόνων ορμονών στο σώμα όπως η αδρεναλίνη να συμβάλει σιγά, σιγά σε επικίνδυνες καταστάσεις εξάντλησης και κατάθλιψης που μπορεί να καταλήξουν σε ψυχοσωματικές ασθένειες. (ΛασσιθιωτάκηΜ,http://www.2search.gr/psychology/view.asp?article=13&catid=3&nav=0)
Ο ελεύθερος χρόνος αποτελεί μία από τις 5 μεγάλες κατηγορίες ταξινόμησης της ποιότητας ζωής στην οποία συμπεριλαμβάνονται οι κατηγορίες της κοινωνικοποίησης και των δραστηριοτήτων αναψυχής σύμφωνα με τον Flanagan 1978, 1982 Η ποιότητα ζωής ως όρος αποτελεί πεδίο έρευνας των ανθρωπιστικών, κοινωνικών και επιστημών υγείας. Δίνοντας ένα θεωρητικό ορισμό η ποιότητα ζωής εκφράζει τα χαρακτηριστικά εκείνα, τις συνθήκες, και τομείς της ζωής που είναι ικανές να καταστήσουν ένα άτομο ως ανεξάρτητο και αυτόνομο ον. (Παπάνης & Ρουμελιώτου 2007) «Πρόκειται για την ελευθερία δράσης, τη νοηματοδότηση πράξεων, την επαγγελματική και οικογενειακή καταξίωση, την ακεραιότητα και εκπλήρωση βιολογικών και ψυχοκοινωνικών λειτουργιών στην καθημερινή τους ζωή και τη διατήρηση της υγείας.» (Παπάνης & Ρουμελιώτου 2007 http://epapanis.blogspot.gr/2007/09/blog-post_5311.html )
5
Β. Έρευνα πεδίου
Σκοπός της έρευνας
Ο σκοπός της έρευνας ήταν να διερευνηθούν οι δραστηριότητες των μαθητών μετά το τέλος των σχολικών μαθημάτων.
Μεθοδολογία
Εργαλείο έρευνας
Στη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ως προς την συλλογή και ταξινόμηση των δεδομένων στην διεξαγωγή της έρευνάς μας προκρίθηκαν τα εργαλεία της ποιοτικής έρευνας. Στην έρευνα χρησιμοποιήθηκε η ημι-δομημένη ή χαλαρή συνέντευξη όπως αναφέρεται στην ποιοτική έρευνα μαζί με τις σε βάθος συνεντεύξεις και « …ο Burges τις αποκαλεί συζητήσεις με κάποιο σκοπό» (Mason 2003:89).
Υπόθεση εργασίας
Ο ελεύθερος χρόνος των μαθητών, αρχίζει αφού χτυπήσει το κουδούνι που σημαίνει την λήξη της σχολικής διαδικασίας. Αυτό σημαίνει, ότι ο μαθητής απαλλαγμένος από την σχολική υποχρέωση, έχει πλέον τον χρόνο να πραγματοποιήσει τις δράσεις εκείνες που έχουν σχέση με τις προσωπικές του επιλογές και ενδιαφέροντα.
Ερευνητικά ερωτήματα
1. Ποιες είναι οι δραστηριότητες που κάνει ο μαθητής μετά το πέρας της σχολικής διαδικασίας;
2. Ποιες δραστηριότητες καταλαμβάνουν το χρόνο που έχει ο μαθητής μετά το τέλος του σχολείου , οι οργανωμένες ή αυτές που έχουν να κάνουν με τις προσωπικές επιλογές των μαθητών;
3. Έχουν διαμορφώσει οι μαθητές μια τέτοια κουλτούρα ώστε οι δραστηριότητές τους έχουν να κάνουν με ασχολίες όπως το θέατρο, το διάβασμα εξωσχολικών βιβλίων, η ελεύθερη άθληση με σκοπό την προαγωγή της υγείας τους και των κοινωνικών τους σχέσεων, και καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων όπως η ζωγραφική, ο χορός.
4. Ποια είναι η αντίδραση των μαθητών όταν διαπιστώνουν ότι έχουν λίγο ή καθόλου ελεύθερο χρόνο;
6
5. Ποιοι ευθύνονται περισσότερο στο ότι τα παιδιά σήμερα δεν διαθέτουν επαρκή ελεύθερο χρόνο, α) οι γονείς, β) το σχολείο , γ) οι ίδιοι οι μαθητές;
Θεματικές ενότητες ερωτηματολογίου μαθητών
Το ερωτηματολόγιο της συνέντευξης των μαθητών αποτελείται από πέντε θεματικές ενότητες : στην Α΄ θεματική αναζητήθηκαν ατομικά στοιχεία των μαθητών ως προς το φύλο, την ηλικία, και τάξη φοίτησης στο Γυμνάσιο. Στη Β΄ θεματική ενότητα διερευνήθηκε το οικογενειακό περιβάλλον των μαθητών ως προς το κοινωνικό μορφωτικό και οικονομικό επίπεδο. Στην Γ΄ θεματική ενότητα διερευνήθηκαν οι προγραμματισμένες εξωσχολικές δραστηριότητες των μαθητών που έχουν να κάνουν με ικανοποίηση των μαθησιακών ή αθλητικών τους αναγκών και υποχρεώσεων. Στην Δ΄ θεματική ενότητα διερευνήθηκαν οι ελεύθερες δραστηριότητες των μαθητών που έχουν να κάνουν με προσωπικές επιλογές του πραγματικού ελεύθερου χρόνου τους. Και τέλος στην Ε΄ θεματική ενότητα καταγράφηκε η γνώμη των μαθητών σχετικά με τον ελεύθερο χρόνο όπως: α) ποιες είναι οι αντιδράσεις τους όταν διαπιστώνουν ότι διαθέτουν λίγο ή καθόλου ελεύθερο χρόνο, τους γεμίζει άγχος ή το αντιμετωπίζουν ελεύθερα; και β) ρωτήθηκε η γνώμη τους σχετικά με το ποιοι ευθύνονται περισσότερο στο ότι τα παιδιά σήμερα δεν διαθέτουν επαρκή ελεύθερο χρόνο, οι γονείς , το σχολείο ή οι ίδιοι οι μαθητές.
Πληθυσμός-Δείγμα της έρευνας
Ο πληθυσμός, ο οποίος αποτέλεσε το πεδίο έρευνας προκειμένου να γίνει η επιλογή του δείγματος, ήταν οι μαθητές μαθήτριες του 6ου Γυμνασίου Μυτιλήνης, οι οποίοι είναι και στις τρείς τάξεις μαζί 116 μαθητές μαθήτριες. Έτσι επιλέξαμε μέσα από τυχαίο δείγμα και εθελοντική συμμετοχή των μαθητών στις συνεντεύξεις, δύο μαθητές και δύο μαθήτριες από κάθε τάξη Α΄, Β΄, και Γ΄ του σχολείου δηλαδή δώδεκα μαθητές.
Χρονική φάση της έρευνας.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε τον μήνα Μάρτιο 2013 στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος Comenius
Συνοπτική ανάλυση των συνεντεύξεων των μαθητών.
Α΄ Θεματική ενότητα : Προφίλ των μαθητών του δείγματος της έρευνας
7
Στο πρώτο μέρος που αποτελεί και την Α΄ ενότητα που αναφέρεται στα στοιχεία που προσδιορίζουν το προφίλ των μαθητών που έλαβαν μέρος στην έρευνα. Το δείγμα ως προς το φύλο αποτελείται από 12 μαθητές/μαθήτριες, δύο αγόρια και δύο κορίτσια από κάθε τάξη, Α΄, Β, Γ΄, του σχολείου ηλικίας 12 έως και 14 χρονών
Β΄ Θεματική ενότητα : Οικογενειακό περιβάλλον των μαθητών
Όσον αφορά το μορφωτικό επίπεδο των γονέων των μαθητών του πατέρα είναι: τρείς ΑΕΙ, δύο ΤΕΙ, τέσσερις Λύκειο, δύο Γυμνασίου, και ένας Δημοτικού. Της μητέρας είναι: τρείς ΤΕΙ, επτά Λύκειο, και δύο Γυμνασίου.
Όσον αφορά την επαγγελματική κατάσταση των γονέων των μαθητών έχουμε για τον πατέρα: τέσσερις δημοσίους υπαλλήλους, έναν ιδιωτικό υπάλληλο, τέσσερεις, αυτοαπασχολούμενους, έναν άνεργο και έναν συνταξιούχο. Για την μητέρα έχουμε: τέσσερεις δημοσίους υπαλλήλους, δύο ιδιωτικούς υπαλλήλους, δύο αυτοαπασχολούμενες, τρείς οικιακά, και μια άνεργη.
Γ΄ θεματική ενότητα: προγραμματισμένες εξωσχολικές δραστηριότητες των μαθητών
Οι μαθητές και μαθήτριες μετά το σχολείο διαβάζουν τα μαθήματα τους από 30΄λεπτά μέχρι και 5 ώρες, με τις μαθήτριες να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στο διάβασμα. Τρεις από τους ερωτώμενους παρακολουθούν φροντιστήριο για τις ανάγκες του σχολείου. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία έντεκα στα δώδεκα παιδιά παρακολουθούν μαθήματα ξένων γλωσσών, μία έως δύο γλώσσες. Εννέα από τους δώδεκα μαθητές δήλωσαν ότι κάνουν κάποιο άθλημα σε οργανωμένο σύλλογο ενώ τρείς (δύο κορίτσια και ένα αγόρι) όχι. Κανένας από τους μαθητές ή μαθήτριες δεν κάνει μαθήματα μουσικής ή Ηλεκτρονικών Υπολογιστών.
Δ΄ θεματική ενότητα: δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου των μαθητών.
Από τους δώδεκα μαθητές οι δέκα δήλωσαν ότι δεν πηγαίνουν βόλτα σε καφετέριες και κέντρα διασκέδασης τις καθημερινές. Οι έντεκα μαθητές και μαθήτριες δήλωσαν ότι πηγαίνουν βόλτα , καφετέρια ή σε κέντρα διασκέδασης μια φορά το Σαββατοκύριακο από 2 έως 5 ώρες. Δραστηριότητες όπως τηλεόραση , ταινίες βίντεο, ραδιόφωνο και μουσικής είναι τις καθημερινές από 1 ως 4 ώρες .Το Σαββατοκύριακο ο χρόνος των προηγούμενων δραστηριοτήτων αυξάνεται από 2 ώρες έως και όλη την ημέρα.
8
Από τα έξι κορίτσια αθλούνται μόνα τους τα τρία, κάνοντας τρέξιμο στην ύπαιθρο ή ασκήσεις στο σπίτι 2-3 φορές την εβδομάδα από 30΄λεπτά έως 1 ώρα. Από τα αγόρια μόνο τα δύο της Γ΄ τάξης αθλούνται μόνα τους κάνοντας το ένα καθημερινά ασκήσεις στο σπίτι, ενώ το ένα μόνο μια φορά την εβδομάδα για 2 ώρες.
Από τα κορίτσια μόνο ένα αθλείται ελεύθερα μαζί με φίλους 1φορά την εβδομάδα πηγαίνοντας για περπάτημα 1 ώρα περίπου. Τα αγόρια αντίθετα αθλούνται όλα με συχνότητα από 1 έως 7 φορές την εβδομάδα κάνοντας ποδήλατο , πινγκ πονγκ, ή παίζοντας ομαδικά παιχνίδια όπως ποδόσφαιρο ή μπάσκετ.
Στην ερώτηση αν οι μαθητές/τριες διαβάζουν βιβλία στον ελεύθερο χρόνο τους οι απαντήσεις είναι δυστυχώς απογοητευτικές αφού από τα έξι κορίτσια διαβάζουν μόνο τα τρία. Χειρότερη είναι η εικόνα για τα αγόρια όπου μόνο ένα δηλώνει ότι διαβάζει βιβλία και δύο λίγο. Περιοδικά διαβάζουν τέσσερα κορίτσια από τα έξι κορίτσια ενώ τα αγόρια απαντούν τρία ναι και τρία όχι. Ζωγραφική όσον αφορά τα κορίτσια τα πέντε απαντούν όχι και ένα σπάνια. Τα αγόρια τρία απαντούν ναι και τρία όχι. Και τέλος όσον αφορά το χορό τέσσερα κορίτσια απαντούν ναι και δυο όχι, τα αγόρια τρία απαντούν ναι και τρία όχι
Από τα κορίτσια μόνο ένα απαντάει ότι πηγαίνει και σινεμά και θέατρο, δύο απαντούν σπάνια , δύο μόνο σινεμά και ένα απαντάει δεν πάει πουθενά . Τα αγόρια ένα απαντάει ότι πηγαίνει σινεμά και θέατρο, ένα ότι πηγαίνει μόνο σινεμά τέσσερα σπάνια
Οι μαθητές και οι μαθήτριες περνάνε την ώρα τους Η/Υ παίζοντας ηλεκτρονικά παιχνίδια ή κάνοντας πλοήγηση στο διαδίκτυο από 1 έως 3 ώρες καθημερινά.
Όλοι οι μαθητές και οι μαθήτριες δήλωσαν ότι θα επιθυμούσαν να έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο προκειμένου να πραγματοποιούν τις δραστηριότητες εκείνες που τους ευχαριστούν. Όπως επίσης ο χρόνος αυτός να είναι νωρίς το απόγευμα και όχι να περιορίζεται τις βραδινές ώρες εξαιτίας των σχολικών και εξωσχολικών τους υποχρεώσεων.
Ε΄ θεματική ενότητα: γνώμη των μαθητών σχετικά με τον ελεύθερο χρόνο
Στο σκέλος της Ε΄ Θεματικής, όπου προσπαθούμε να ανιχνεύσουμε πως αντιδρούν οι μαθητές, με άγχος ή με ψυχραιμία στην έλλειψη ελεύθερου χρόνου, μας απάντησαν : τέσσερα από τα κορίτσια το αντιμετωπίζουν ψύχραιμα ενώ δυο ότι τους προκαλεί άγχος. Τα αγόρια τρία τι αντιμετωπίζουν ψύχραιμα και τρία τους προκαλεί λίγο ή πολύ άγχος.
9
Στην σημαντική ερώτηση της Ε΄ θεματικής ενότητας στο ποιοι δηλαδή ευθύνονται περισσότερο κατά την γνώμη τους δηλαδή α) οι γονείς, β) το σχολείο, ή γ) οι ίδιοι οι μαθητές ότι τα παιδιά σήμερα δεν έχουν επαρκή ελεύθερο χρόνο
Τα κορίτσια ρίχνουν το βάρος πρώτα στο σχολείο με τέσσερα από αυτά να το αξιολογούν ως πρώτο λόγο, ένα ως δεύτερο και ένα ως τρίτο. Ακολουθούν οι γονείς με ένα το αξιολογεί ως πρώτο λόγο, τρία ως δεύτερο και δύο απαντάνε ότι οι γονείς δεν ευθύνονται καθόλου. Τέλος τα κορίτσια απαντούν ότι λιγότερο ευθύνονται οι ίδιοι οι μαθητές με ένα να το αξιολογεί ως πρώτο λόγο, τρία ως τρίτο λόγο και δύο απαντάνε ότι τα παιδιά δεν ευθύνονται καθόλου.
Τα αγόρια επιρρίπτουν ευθύνες πρώτα στους γονείς, με δύο να το αξιολογούν ως πρώτο λόγο, τρία ως δεύτερο, και ένα ως τρίτο. Ακολουθεί το σχολείο με δύο να το αξιολογούν ως πρώτο λόγο, δύο ως δεύτερο και τρία ως τρίτο. Και τέλος μπορούμε να πούμε ότι τις ίδιες σχεδόν ευθύνες έχουν και οι μαθητές με το σχολείο αφού δύο το αξιολογούν ως πρώτο λόγο, δύο ως δεύτερο και δύο ως τρίτο λόγο.
Συμπέρασμα
Οι εξωσχολικές δραστηριότητες των μαθητών χωρίζονται στις προγραμματισμένες και σε ελεύθερες.
Οι προγραμματισμένες δραστηριότητες σύμφωνα με τις απαντήσεις των μαθητών έχουν να κάνουν με το διάβασμα των μαθημάτων, όπου τα κορίτσια αφιερώνουν πολύ περισσότερο χρόνο από τα αγόρια. Φροντιστήριο για τα μαθήματα του σχολείου δεν κάνει κανένας μαθητής ή μαθήτρια της Α΄και Β΄ τάξης, ενώ οι τρείς στους τέσσερεις μαθητές της Γ΄ τάξης παρακολουθούν φροντιστήριο για τις ανάγκες του σχολείου σε μαθήματα όπως φιλολογικών και μαθηματικών, πράγμα που δείχνει ότι στην τάξη αυτή αρχίζει πιθανότατα να γίνεται αισθητή η ανάγκη για προετοιμασία ενόψει της φοίτησης τους σε ένα Λυκείου με έντονο εξετασιοκεντρικό χαρακτήρα που σκοπό έχει την εισαγωγή σε κάποια σχολή. Τα φροντιστήρια ξένων γλωσσών είναι επίσης μια προγραμματισμένη δραστηριότητα των μαθητών όπου τα 11 στα 12 παιδιά παρακολουθούν μια με δύο ξένες γλώσσες. Αυτό δείχνει ότι οι ξένες γλώσσες αποτελούν για τους μαθητές ένα απαραίτητο εφόδιο για το μέλλον τους το οποίο βέβαια πληρώνουν αδρά για να το αποκτήσουν, καθώς η διδασκαλία στο σχολείο δεν επαρκεί στο να οδηγήσει στην απόκτηση κάποιου πτυχίου ξένων γλωσσών. Εννέα από τους δώδεκα μαθητές δήλωσαν ότι κάνουν κάποιο άθλημα σε οργανωμένο
10
σύλλογο. Κανένας από τους μαθητές ή μαθήτριες δεν κάνει μαθήματα μουσικής ή Ηλεκτρονικών Υπολογιστών.
Οι ελεύθερες δραστηριότητες των μαθητών σε ότι αφορά βόλτα σε καφετέριες και γενικά διασκέδαση περιορίζεται μια φορά το Σαββατοκύριακο και καθόλου τις καθημερινές. Ασχολίες όπως, τηλεόραση, ραδιόφωνο, ταινίες βίντεο και μουσική είναι λιγότερες ώρες τις καθημερινές ενώ αυξάνονται το Σαββατοκύριακο.
Όσον αφορά την ελεύθερη άθληση οι μαθήτριες δεν δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον αφού μόνο οι τρείς αθλούνται μόνες τους ενώ μαζί με φίλες μόνο μία από τις έξι μαθήτριες. Για τα αγόρια η άθληση ως ελεύθερη ασχολία είναι περισσότερο δημοφιλής όταν γίνεται με φίλους παίζοντας κυρίως ομαδικά αθλήματα όπως μπάσκετ, ποδόσφαιρο ή κάνοντας ποδήλατο ή πινγκ πονγκ και καθόλου δημοφιλής στο να αθλούνται μόνα τους.
Στην ερώτηση αν οι μαθητές/τριες διαβάζουν βιβλία στον ελεύθερο χρόνο τους οι απαντήσεις είναι δυστυχώς απογοητευτικές αφού από τα έξι κορίτσια διαβάζουν μόνο τα τρία. Χειρότερη είναι η εικόνα για τα αγόρια όπου μόνο ένα δηλώνει ότι διαβάζει βιβλία και δύο λίγο. Περιοδικά διαβάζουν τέσσερα από τα έξι κορίτσια ενώ τα αγόρια διαβάζουν τρία στα έξι. Η ζωγραφική δεν είναι διαδεδομένη ασχολία για τα κορίτσια, ενώ από τα αγόρια ασχολούνται τα μισά. Και τέλος τέσσερα κορίτσια και τρία από τα αγόρια ασχολούνται στον ελεύθερο χρόνο με τον το χορό.
Το θέατρο δεν είναι μέσα στις ασχολίες του ελεύθερου χρόνου των μαθητριών, σε αντίθεση με τον σινεμά. Τα αγόρια δεν δείχνουν ενδιαφέρον ούτε για το σινεμά ούτε για το θέατρο. Από τις απαντήσεις αυτές μπορούμε να συμπεράνουμε ότι δεν υπάρχει ιδιαίτερη κουλτούρα των μαθητών σε σχέση με το θέατρο και τον ποιοτικό σινεμά.
11
Γ. Βιβλιογραφία
Γεωργούλας Στράτος Η κοινωνία του ελεύθερου χρόνου, εκδόσεις Πεδίο, Αθήνα 2010
Ζαρώτης Γ, Tokarski W, Κοντάκος Α, Κατσαγκόλης Α, Εισαγωγή στο: Ελεύθερος χρόνος, Φυσική δραστηριότητα- Υγεία και ποιότητα ζωής, Εκδόσεις Ατραπός, Αθήνα 2008
Κορωναίου Αλεξάνδρα, Κοινωνιολογία του ελεύθερου χρόνου, Εκδόσεις νήσος, Αθήνα 1996
John Allen, Μεταβιομηχανισμός και Μεταφορντισμός στο: Η Νεωτερικότητα Σήμερα, Stuart Hall, David held, Antony McGrew, Εκδόσεις Σαββάλας, 2003
Mason Jenifer, διεξαγωγή της ποιοτικής έρευνας, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003
Tokarski Walter, Εισαγωγή στο Ελεύθερος χρόνος, Φυσική δραστηριότητα- Υγεία και ποιότητα ζωής, Ζαρώτης Γ, Tokarski W, κοντάκος Α, Κατσαγκόλης Α, Εκδόσεις Ατραπός, Αθήνα 2008
Παρασκευόπουλος Ιωάννης, Εξελικτική Ψυχολογία, Η ψυχική ζωή από τη σύλληψη ως την ενηλικίωση, Πανεπιστήμιο Αθηνών, 1985
Κομνηνός Γ. Δημήτρη Παιδί και ελεύθερος χρόνος. στο: www.pedia.gr/corner/elefth-xronos.htm (τελευταία πρόσβαση 25/2/2013)
Λασσιθιωτάκη Μαρία , Ψυχολόγος, Η σημασία του ελεύθερου χρόνου των μαθητών στο: http://www.2search.gr/psychology/view.asp?article=13&catid=3&nav=0 (τελευταία πρόσβαση 25/2/2013)
Παπάνης Ευστράτιος, Ρουμελιώτου Μυρσίνη, Ποιότητα Ζωής στο: http://epapanis.blogspot.gr/2007/09/blog-post_5311.html (τελευταία πρόσβαση 25/2/2013)
12
Εκπαιδευτικό πρόγραμμα Comenius
Παράσχος Κανλής
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής, MSc
Δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου των μαθητών
Εισαγωγικά
Η διεξαγωγή της παρούσης ερευνητικής εργασίας, διεξήχθη με αφορμή την συμμετοχή μου στην εκπαιδευτική ομάδα Comenius, των καθηγητών του 6ου Γυμνασίου Μυτιλήνης. Ανάμεσα στις δράσεις του προγράμματος ήταν και η διερεύνηση των δραστηριοτήτων του ελεύθερου χρόνου των μαθητών.
Συνέχεια .....
The following is a summary of the research carried out by our Physical Education
teacher, Paraschos Kanlis, into pupils’
free time activities.
6th Junior High School of Mytilene
Comenius programme
- “A Choral Song”
Paraschos Kanlis
Teacher of Physical Education, MSc.
Pupils’ free time activities
Introduction
The present
research was carried out as part of the Comenius programme “A Choral Song” at
the 6th Junior High School
of Mytilene, Lesvos, Greece. One of the
activities included in the programme was
an investigation into how the pupils spent their free time. This time is divided
between scheduled activities and free activities.
Regarding the
scheduled activities, we examined the
time pupils needed in order to study and
do homework, to attend private lessons
to cover the needs of school , to attend private foreign language lessons, to participate in organized sport as members of an sports
club and to attend music lessons and ICD (Information
and Communications Technologies) lessons. Regarding the free activities, we
examined the time the pupils devoted to entertainment, to watching television, DVDs, listening to the radio or music, taking
part in sports with friends or alone, reading books or magazines, drawing or dancing. We also examined whether they went to the
theatre or the cinema and how many hours they spent in front of a
computer.
In this study,
we confined ourselves exclusively to researching the above activities without
trying to detect other activities such as possible deviant behaviour e.g. bad
company, smoking or other types of
problem behaviour. These activities could provide a subject for further research.
Aim of the research
The aim of the
research was to explore which afterschool activities pupils are involved in.
Methodology
Research tool
The tools of quantative research were used for collection and sorting of
information during the research. Semi-structured and free interviews were used
as is usual in quantative research.
Population – Research
Sample
The population
which constituted the field of research from which a sample was taken was the
pupils of the 6th Junior High School of Mytilene, namely a total of 116 boys and girls spanning
three academic years. A random sample of
volunteers was taken for the interviews.
We worked with 2
girls and 2 boys from each year (1st , 2nd , 3rd
), namely a total of 12 students.
Time Frame of
the Research.
The research was
carried out during the month of March
2013 as part of the Comenius program me.
Conclusion
Pupils’ free time
activities are divided into two categories – scheduled and free.
According to the
pupils’ answers, the scheduled activities have to do with studying for school,
which girls spend a lot more time on than do boys. No pupils from the 1st or 2nd
year do private lessons to cover school needs. However, three out of four pupils in the 3rd
year take private lessons in school subjects
such as Greek Language (Ancient and Modern) and Mathematics, which seems to indicate
that it is in the 3rd
year that pupils begin to feel the need to prepare for
their transition to Senior High School, where assessment is predominantly exam-based,
with an ultimate goal of getting into
higher education.
Private foreign
language lessons are another scheduled activity and 11 out of 12 do one or two foreign
languages. This shows that foreign languages constitute a necessary
qualification for a pupil’s future and they spend large sums of money on learning languages, as the teaching of foreign languages in
schools does not suffice for the pupils to gain a certificate in a foreign
language. Nine out of ten pupils said
that they took part in some form of organized sport as members of a club. None of the pupils took music lessons or ICT lessons.
Going out to
cafeterias and entertainment in general is limited to going out once at the weekend
and not at all on weekdays. Pastimes such as watching television , listening to the radio, watching DVDs and
listening to music take up fewer hours on weekdays with the time spent on these
activities increasing at the weekend.
The female
students did not show a great interest in sport with only three taking exercise alone and one of the six girls
interviewed exercising with friends. Sport as a pastime is more popular with boys
when they play with friends (especially team sports
such as basketball or football) or go cycling or play table tennis. Exercising
alone is not popular with boys. The answers to the question about whether the
pupils read books were, unfortunately, disappointing as only three girls out of
six read. The picture is worse with boys where only one said he reads while two
said they read a little. Four out of six girls and three out of six boys read
magazines. Drawing is not popular
amongst girls while half of the boys draw. Finally, four of the girls and three of the boys spend time dancing.
The theatre does
not feature among the interests of the female pupils, although the cinema does.
The boys do not show any interest in either the theatre or the cinema. From
these answers we can conclude that the pupils have not developed a particular culture
or taste for the theatre or quality cinema.
6ο Γυμνάσιο Μυτιλήνης
Εκπαιδευτικό πρόγραμμα Comenius
Παράσχος Κανλής
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής, MSc
Δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου των μαθητών
Εισαγωγικά
Η διεξαγωγή της παρούσης ερευνητικής εργασίας, διεξήχθη με αφορμή την συμμετοχή μου στην εκπαιδευτική ομάδα Comenius, των καθηγητών του 6ου Γυμνασίου Μυτιλήνης. Ανάμεσα στις δράσεις του προγράμματος ήταν και η διερεύνηση των δραστηριοτήτων του ελεύθερου χρόνου των μαθητών. Ο χρόνος αυτός διαιρείται σε προγραμματισμένες και ελεύθερες δραστηριότητες. Στην έρευνά μας παραμείναμε αποκλειστικά μόνο στο τι κάνουν οι μαθητές όταν σχολάνε από το σχολείο χωρίς να προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε και άλλες δραστηριότητες όπως αποκλίνουσας συμπεριφοράς, π.χ. κακές παρέες, κάπνισμα, η άλλες πιθανές παραβατικές δραστηριότητες, πράγμα όμως που μπορεί να αποτελέσει πεδίο μιας επόμενης έρευνας.
Στην ηλικία αυτή τα παιδιά έχουν εισέλθει στην εφηβεία η οποία αποτελεί στάδιο καθολικών και ραγδαίων αλλαγών στον βιοσωματικό τομέα, στη συνεχή βελτίωση του γνωστικού τομέα οι οποίες σε συνάρτηση με τις επερχόμενες αλλαγές στην κοινωνική τους ζωή θέτουν εκείνους τους αναπτυξιακούς στόχους που πρέπει να κατακτήσουν (Παρασκευόπουλος , 1985) Η διαμόρφωση του χρόνου των μαθητών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό, από τους γονείς ή κηδεμόνες οι οποίοι και είναι υπεύθυνοι για τα αποτελέσματα της διαμόρφωσής αυτής, που μπορεί να ποικίλουν από παιδί σε παιδί με φανερά συμπτώματα ανωριμότητας μέχρι αδυναμίας απόκτησης ταυτότητας, και ανεξαρτητοποίησης. Το σχολείο αλλά και οι ίδιοι οι μαθητές έχουν ενεργό ρόλο στην διαμόρφωση του ελεύθερου χρόνου, καθώς το πρώτο λόγω των αυξημένων απαιτήσεων σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να τον περιορίζει και οι μαθητές λόγω μη σωστής οργάνωσης του ελευθέρου χρόνου να τον σπαταλούν τελικά μη καταφέρνοντας να τον αξιοποιήσουν δημιουργικά.
2
Α. Θεωρητικό πλαίσιο
Ακόμη και σήμερα θα διαπιστώσουμε απόψεις ότι ο ελεύθερος χρόνος ως κοινωνικό φαινόμενο απαντάται σε κοινωνίες ήδη στην κλασική αρχαιότητα. Η άποψη όμως αυτή δεν επιβεβαιώνεται μέσα από ανάλογες κοινωνιολογικές θεωρίες για τον ελεύθερο χρόνο ο οποίος ως «αντικειμενικό γεγονός» με την Ντυρκειμική έννοια του όρου παρουσιάζεται στις σύγχρονες βιομηχανικές και μεταβιομηχανικές κοινωνίες όπου κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ή αύξηση της παραγωγής μέσα από όσο το δυνατόν λιγότερη εργασία. Αντίθετα στις αρχαϊκές κοινωνίες δραστηριότητες του ανθρώπου όπως η εργασία, το παιχνίδι, η ξεκούραση και η σχόλη γίνονται αντιληπτές μέσα από τις εναλλαγές των εποχών και ημερών ως καθημερινές φυσικές αναγκαιότητες. (Κορωναίου, 1996)
Η κοινωνιολογία του ελεύθερου χρόνου ως πεδίο μελέτης και έρευνας απαντάται στην Ευρώπη αμέσως μετά το Παγκόσμιο πόλεμο από τον Dumazedier και άλλους ευρωπαίους και αμερικανούς ερευνητές μέσα από μια «συμβατική» ή «φορμαλιστική» προσέγγιση. Η σκέψη αυτή ανοίγει μια συζήτηση για μια υπερίσχυση του ελεύθερου χρόνου ως μιας οντολογικής αυτόνομης διάστασης πάνω στους άλλους «κοινωνικούς χρόνους». Η αντίθετη προσέγγιση παραπέμπει στην σύγχρονη μαρξιστική σκέψη ξεκινώντας από την επιχειρηματολογία της σχολής της Φρανκφούρτης. Οι δύο παραπάνω σκέψεις αλλά και άλλα θεωρητικά μοντέλα όπως αυτά του Elias αλλά και αυτής της μεταδομιστικής προσέγγισης με έργα όπως των Foucault και Bourdieu αποτελούν σίγουρα τα μεθοδικά εργαλεία με τα οποία μπορεί να ερευνηθεί και να ερμηνευθεί το φαινόμενο αυτό. (Γεωργούλας,2010). Στην δική μας όμως εργασία αυτό θα αποτελούσε μια μεγάλη πρόκληση και θα υπερέβαινε τις απαιτήσεις της, αφού σκοπός της παρούσης έρευνας στο πλαίσιο του σχολικού προγράμματος Comenius είναι απλά να εξετάσουμε πως περνούν οι μαθητές τον ελεύθερο χρόνο τους όταν δηλαδή δεν πηγαίνουν στο σχολείο.
Η δραστηριότητα των μαθητών στον ελεύθερο χρόνο ως υπόθεση εργασίας από μεριάς μας δεν σημαίνει ότι αποδεχόμαστε απόψεις ότι η κοινωνιολογία του ελεύθερου χρόνου «…αρέσκεται σε επιφανειακές μελέτες για την αύξηση ή μείωση του ελεύθερου χρόνου, τον ψευδεπίγραφο διαχωρισμό σε ενεργητικές και παθητικές δραστηριότητες…» ( Γεωργούλας, 2010:20). Αντίθετα και δική μας άποψη μας είναι ότι η κοινωνιολογία του ελεύθερου χρόνου ως επιστημονικό πεδίο που μπορεί να
3
μελετήσει το συγκεκριμένο φαινόμενο στην κοινωνική του διάσταση( Γεωργούλας, 2010). Γι’ αυτό άλλωστε στην μικρή μας έρευνα στην πρώτη θεματική ενότητα προσπαθούμε να ανιχνεύσουμε το ποιοτικά εκείνα χαρακτηριστικά των νέων που έχουν να κάνουν με το οικογενειακό περιβάλλον των μαθητών τα οποία έχουν άμεση σχέση ως προς την φιλοσοφία και τον τρόπο που οι μαθητές προσεγγίζουν το ελεύθερο χρόνο τους.
Η σύγχρονη μεταβιομηχανική εποχή αναμφισβήτητα επιφέρει σημαντικές αλλαγές τόσο στην οικονομία όσο και στην εργασία μεταβάλλοντας τον σύγχρονο βίο και από τον κόσμο της βιομηχανίας περνάμε στη λεγόμενη μετανεωτερική εποχή όπου κυριαρχεί η τεχνολογία της πληροφορίας.(John A, 2003). Ιδιαίτερα η σημασία της εργασίας και ο ελεύθερος χρόνος σημαντικά πεδία της σύγχρονης ζωής παρουσιάζουν συνεχώς ραγδαίες αλλαγές ως αποτέλεσμα αιτιακών παραμέτρων όπως η αλλοτρίωση της εργασίας, η βελτίωση της ευημερίας, και της συνεχούς μεταβολής των κοινωνικών αξιών. Έτσι ο ελεύθερος χρόνος στην ζωή του σύγχρονου ανθρώπου αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα.(Tokarski W, 2008) Σήμερα ο ελεύθερος χρόνος δεν αποτελεί για τον σύγχρονο άνθρωπο ένα χρονικό διάστημα ανάπαυσης ή κατανάλωσης όπως πριν από τρεις και πλέον δεκαετίες αλλά χρόνος όπου ο άνθρωπος θέλει να αυτοπραγματωθεί οργανώνοντας τόσο την καθημερινότητα όσο και τον τρόπο ζωής του. (Ζαρώτης & Tokarski &Κοντάκος & Κατσακώλης, 2008)
Ο ελεύθερος χρόνος αποτελεί σημαντική προϋπόθεση δημιουργίας για τον άνθρωπο και ιδιαίτερα για τον μαθητή ώστε να μπορέσει να πραγματοποιήσει δράσεις, να βελτιώσει τις γνώσεις και να έχει τις εμπειρίες που εκείνος επιθυμεί. (Κομνηνός Δ. http://www.pedia.gr/corner/elefth-xronos.htm )
Μεγάλη σημασία για τον ελεύθερο χρόνο των μαθητών έχει η σχέση που έχουν με τον αθλητισμό και αυτό αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο που μέσα από την έρευνά μας προσπαθούμε να ανιχνεύσουμε. Δεν εξετάζουμε όμως τον αθλητισμό ως μια μονοσήμαντη λειτουργία, αλλά προσπαθούμε να τον προσεγγίζουμε μέσα από δύο διαφορετικές κατευθύνσεις. Η πρώτη αναφέρεται στις αθλητικές δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου που έχουν να κάνουν μέσα από μια συστηματική ενασχόληση με κάποιο άθλημα με σκοπό την επίδοση και την νίκη, ενώ η δεύτερη αφορά τον παραδοσιακό αθλητισμό με την έννοια του παιχνιδιού με σκοπό την υγεία, την
4
ψυχική χαλάρωση, και την διασκέδαση. (Ζαρώτης & Tokarski & Κοντάκος & Κατσακώλης, 2008)
Ειδικά για τους μαθητές του Γυμνασίου οι οποίοι έχουν εισέλθει στην εφηβεία αποτελεί ένα εξελικτικό στάδιο το οποίο απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή στην ενδοσκόπηση και στην απόκτηση ταυτότητας. Στην ηλικία αυτή αναπτύσσεται το αίσθημα της αυτοπεποίθησης και της αποδοχής μέσα από μια θετική αλληλεπίδραση με νέους της ίδιας ηλικίας, καθώς τίθενται οι βάσεις για την ιδεολογία του, τις αξίες αλλά και για τον σχεδιασμό της μελλοντικής του πορείας. Όμως η πραγματικότητα στην καθημερινή ζωή των εφήβων είναι μάλλον δραματική αφού οι μεγάλες απαιτήσεις που μπαίνουν ως προτεραιότητα ακόμη και όταν έχουν σχολάσει από το σχολείο τους οδηγούν στην έλλειψη ελεύθερου χρόνου. Αυτό έχει ένα δυσμενές αποτέλεσμα παρ’ όλο τους μηχανισμούς προσαρμογής που διαθέτει ο οργανισμός ώστε το άτομο να προσαρμόζεται στις εκάστοτε απαιτήσεις. Δημιουργείται τελικά ένα απειλητικό επίπεδο άγχους που με παράλληλη αύξηση των αγχογόνων ορμονών στο σώμα όπως η αδρεναλίνη να συμβάλει σιγά, σιγά σε επικίνδυνες καταστάσεις εξάντλησης και κατάθλιψης που μπορεί να καταλήξουν σε ψυχοσωματικές ασθένειες. (ΛασσιθιωτάκηΜ,http://www.2search.gr/psychology/view.asp?article=13&catid=3&nav=0)
Ο ελεύθερος χρόνος αποτελεί μία από τις 5 μεγάλες κατηγορίες ταξινόμησης της ποιότητας ζωής στην οποία συμπεριλαμβάνονται οι κατηγορίες της κοινωνικοποίησης και των δραστηριοτήτων αναψυχής σύμφωνα με τον Flanagan 1978, 1982 Η ποιότητα ζωής ως όρος αποτελεί πεδίο έρευνας των ανθρωπιστικών, κοινωνικών και επιστημών υγείας. Δίνοντας ένα θεωρητικό ορισμό η ποιότητα ζωής εκφράζει τα χαρακτηριστικά εκείνα, τις συνθήκες, και τομείς της ζωής που είναι ικανές να καταστήσουν ένα άτομο ως ανεξάρτητο και αυτόνομο ον. (Παπάνης & Ρουμελιώτου 2007) «Πρόκειται για την ελευθερία δράσης, τη νοηματοδότηση πράξεων, την επαγγελματική και οικογενειακή καταξίωση, την ακεραιότητα και εκπλήρωση βιολογικών και ψυχοκοινωνικών λειτουργιών στην καθημερινή τους ζωή και τη διατήρηση της υγείας.» (Παπάνης & Ρουμελιώτου 2007 http://epapanis.blogspot.gr/2007/09/blog-post_5311.html )
5
Β. Έρευνα πεδίου
Σκοπός της έρευνας
Ο σκοπός της έρευνας ήταν να διερευνηθούν οι δραστηριότητες των μαθητών μετά το τέλος των σχολικών μαθημάτων.
Μεθοδολογία
Εργαλείο έρευνας
Στη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ως προς την συλλογή και ταξινόμηση των δεδομένων στην διεξαγωγή της έρευνάς μας προκρίθηκαν τα εργαλεία της ποιοτικής έρευνας. Στην έρευνα χρησιμοποιήθηκε η ημι-δομημένη ή χαλαρή συνέντευξη όπως αναφέρεται στην ποιοτική έρευνα μαζί με τις σε βάθος συνεντεύξεις και « …ο Burges τις αποκαλεί συζητήσεις με κάποιο σκοπό» (Mason 2003:89).
Υπόθεση εργασίας
Ο ελεύθερος χρόνος των μαθητών, αρχίζει αφού χτυπήσει το κουδούνι που σημαίνει την λήξη της σχολικής διαδικασίας. Αυτό σημαίνει, ότι ο μαθητής απαλλαγμένος από την σχολική υποχρέωση, έχει πλέον τον χρόνο να πραγματοποιήσει τις δράσεις εκείνες που έχουν σχέση με τις προσωπικές του επιλογές και ενδιαφέροντα.
Ερευνητικά ερωτήματα
1. Ποιες είναι οι δραστηριότητες που κάνει ο μαθητής μετά το πέρας της σχολικής διαδικασίας;
2. Ποιες δραστηριότητες καταλαμβάνουν το χρόνο που έχει ο μαθητής μετά το τέλος του σχολείου , οι οργανωμένες ή αυτές που έχουν να κάνουν με τις προσωπικές επιλογές των μαθητών;
3. Έχουν διαμορφώσει οι μαθητές μια τέτοια κουλτούρα ώστε οι δραστηριότητές τους έχουν να κάνουν με ασχολίες όπως το θέατρο, το διάβασμα εξωσχολικών βιβλίων, η ελεύθερη άθληση με σκοπό την προαγωγή της υγείας τους και των κοινωνικών τους σχέσεων, και καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων όπως η ζωγραφική, ο χορός.
4. Ποια είναι η αντίδραση των μαθητών όταν διαπιστώνουν ότι έχουν λίγο ή καθόλου ελεύθερο χρόνο;
6
5. Ποιοι ευθύνονται περισσότερο στο ότι τα παιδιά σήμερα δεν διαθέτουν επαρκή ελεύθερο χρόνο, α) οι γονείς, β) το σχολείο , γ) οι ίδιοι οι μαθητές;
Θεματικές ενότητες ερωτηματολογίου μαθητών
Το ερωτηματολόγιο της συνέντευξης των μαθητών αποτελείται από πέντε θεματικές ενότητες : στην Α΄ θεματική αναζητήθηκαν ατομικά στοιχεία των μαθητών ως προς το φύλο, την ηλικία, και τάξη φοίτησης στο Γυμνάσιο. Στη Β΄ θεματική ενότητα διερευνήθηκε το οικογενειακό περιβάλλον των μαθητών ως προς το κοινωνικό μορφωτικό και οικονομικό επίπεδο. Στην Γ΄ θεματική ενότητα διερευνήθηκαν οι προγραμματισμένες εξωσχολικές δραστηριότητες των μαθητών που έχουν να κάνουν με ικανοποίηση των μαθησιακών ή αθλητικών τους αναγκών και υποχρεώσεων. Στην Δ΄ θεματική ενότητα διερευνήθηκαν οι ελεύθερες δραστηριότητες των μαθητών που έχουν να κάνουν με προσωπικές επιλογές του πραγματικού ελεύθερου χρόνου τους. Και τέλος στην Ε΄ θεματική ενότητα καταγράφηκε η γνώμη των μαθητών σχετικά με τον ελεύθερο χρόνο όπως: α) ποιες είναι οι αντιδράσεις τους όταν διαπιστώνουν ότι διαθέτουν λίγο ή καθόλου ελεύθερο χρόνο, τους γεμίζει άγχος ή το αντιμετωπίζουν ελεύθερα; και β) ρωτήθηκε η γνώμη τους σχετικά με το ποιοι ευθύνονται περισσότερο στο ότι τα παιδιά σήμερα δεν διαθέτουν επαρκή ελεύθερο χρόνο, οι γονείς , το σχολείο ή οι ίδιοι οι μαθητές.
Πληθυσμός-Δείγμα της έρευνας
Ο πληθυσμός, ο οποίος αποτέλεσε το πεδίο έρευνας προκειμένου να γίνει η επιλογή του δείγματος, ήταν οι μαθητές μαθήτριες του 6ου Γυμνασίου Μυτιλήνης, οι οποίοι είναι και στις τρείς τάξεις μαζί 116 μαθητές μαθήτριες. Έτσι επιλέξαμε μέσα από τυχαίο δείγμα και εθελοντική συμμετοχή των μαθητών στις συνεντεύξεις, δύο μαθητές και δύο μαθήτριες από κάθε τάξη Α΄, Β΄, και Γ΄ του σχολείου δηλαδή δώδεκα μαθητές.
Χρονική φάση της έρευνας.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε τον μήνα Μάρτιο 2013 στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος Comenius
Συνοπτική ανάλυση των συνεντεύξεων των μαθητών.
Α΄ Θεματική ενότητα : Προφίλ των μαθητών του δείγματος της έρευνας
7
Στο πρώτο μέρος που αποτελεί και την Α΄ ενότητα που αναφέρεται στα στοιχεία που προσδιορίζουν το προφίλ των μαθητών που έλαβαν μέρος στην έρευνα. Το δείγμα ως προς το φύλο αποτελείται από 12 μαθητές/μαθήτριες, δύο αγόρια και δύο κορίτσια από κάθε τάξη, Α΄, Β, Γ΄, του σχολείου ηλικίας 12 έως και 14 χρονών
Β΄ Θεματική ενότητα : Οικογενειακό περιβάλλον των μαθητών
Όσον αφορά το μορφωτικό επίπεδο των γονέων των μαθητών του πατέρα είναι: τρείς ΑΕΙ, δύο ΤΕΙ, τέσσερις Λύκειο, δύο Γυμνασίου, και ένας Δημοτικού. Της μητέρας είναι: τρείς ΤΕΙ, επτά Λύκειο, και δύο Γυμνασίου.
Όσον αφορά την επαγγελματική κατάσταση των γονέων των μαθητών έχουμε για τον πατέρα: τέσσερις δημοσίους υπαλλήλους, έναν ιδιωτικό υπάλληλο, τέσσερεις, αυτοαπασχολούμενους, έναν άνεργο και έναν συνταξιούχο. Για την μητέρα έχουμε: τέσσερεις δημοσίους υπαλλήλους, δύο ιδιωτικούς υπαλλήλους, δύο αυτοαπασχολούμενες, τρείς οικιακά, και μια άνεργη.
Γ΄ θεματική ενότητα: προγραμματισμένες εξωσχολικές δραστηριότητες των μαθητών
Οι μαθητές και μαθήτριες μετά το σχολείο διαβάζουν τα μαθήματα τους από 30΄λεπτά μέχρι και 5 ώρες, με τις μαθήτριες να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στο διάβασμα. Τρεις από τους ερωτώμενους παρακολουθούν φροντιστήριο για τις ανάγκες του σχολείου. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία έντεκα στα δώδεκα παιδιά παρακολουθούν μαθήματα ξένων γλωσσών, μία έως δύο γλώσσες. Εννέα από τους δώδεκα μαθητές δήλωσαν ότι κάνουν κάποιο άθλημα σε οργανωμένο σύλλογο ενώ τρείς (δύο κορίτσια και ένα αγόρι) όχι. Κανένας από τους μαθητές ή μαθήτριες δεν κάνει μαθήματα μουσικής ή Ηλεκτρονικών Υπολογιστών.
Δ΄ θεματική ενότητα: δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου των μαθητών.
Από τους δώδεκα μαθητές οι δέκα δήλωσαν ότι δεν πηγαίνουν βόλτα σε καφετέριες και κέντρα διασκέδασης τις καθημερινές. Οι έντεκα μαθητές και μαθήτριες δήλωσαν ότι πηγαίνουν βόλτα , καφετέρια ή σε κέντρα διασκέδασης μια φορά το Σαββατοκύριακο από 2 έως 5 ώρες. Δραστηριότητες όπως τηλεόραση , ταινίες βίντεο, ραδιόφωνο και μουσικής είναι τις καθημερινές από 1 ως 4 ώρες .Το Σαββατοκύριακο ο χρόνος των προηγούμενων δραστηριοτήτων αυξάνεται από 2 ώρες έως και όλη την ημέρα.
8
Από τα έξι κορίτσια αθλούνται μόνα τους τα τρία, κάνοντας τρέξιμο στην ύπαιθρο ή ασκήσεις στο σπίτι 2-3 φορές την εβδομάδα από 30΄λεπτά έως 1 ώρα. Από τα αγόρια μόνο τα δύο της Γ΄ τάξης αθλούνται μόνα τους κάνοντας το ένα καθημερινά ασκήσεις στο σπίτι, ενώ το ένα μόνο μια φορά την εβδομάδα για 2 ώρες.
Από τα κορίτσια μόνο ένα αθλείται ελεύθερα μαζί με φίλους 1φορά την εβδομάδα πηγαίνοντας για περπάτημα 1 ώρα περίπου. Τα αγόρια αντίθετα αθλούνται όλα με συχνότητα από 1 έως 7 φορές την εβδομάδα κάνοντας ποδήλατο , πινγκ πονγκ, ή παίζοντας ομαδικά παιχνίδια όπως ποδόσφαιρο ή μπάσκετ.
Στην ερώτηση αν οι μαθητές/τριες διαβάζουν βιβλία στον ελεύθερο χρόνο τους οι απαντήσεις είναι δυστυχώς απογοητευτικές αφού από τα έξι κορίτσια διαβάζουν μόνο τα τρία. Χειρότερη είναι η εικόνα για τα αγόρια όπου μόνο ένα δηλώνει ότι διαβάζει βιβλία και δύο λίγο. Περιοδικά διαβάζουν τέσσερα κορίτσια από τα έξι κορίτσια ενώ τα αγόρια απαντούν τρία ναι και τρία όχι. Ζωγραφική όσον αφορά τα κορίτσια τα πέντε απαντούν όχι και ένα σπάνια. Τα αγόρια τρία απαντούν ναι και τρία όχι. Και τέλος όσον αφορά το χορό τέσσερα κορίτσια απαντούν ναι και δυο όχι, τα αγόρια τρία απαντούν ναι και τρία όχι
Από τα κορίτσια μόνο ένα απαντάει ότι πηγαίνει και σινεμά και θέατρο, δύο απαντούν σπάνια , δύο μόνο σινεμά και ένα απαντάει δεν πάει πουθενά . Τα αγόρια ένα απαντάει ότι πηγαίνει σινεμά και θέατρο, ένα ότι πηγαίνει μόνο σινεμά τέσσερα σπάνια
Οι μαθητές και οι μαθήτριες περνάνε την ώρα τους Η/Υ παίζοντας ηλεκτρονικά παιχνίδια ή κάνοντας πλοήγηση στο διαδίκτυο από 1 έως 3 ώρες καθημερινά.
Όλοι οι μαθητές και οι μαθήτριες δήλωσαν ότι θα επιθυμούσαν να έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο προκειμένου να πραγματοποιούν τις δραστηριότητες εκείνες που τους ευχαριστούν. Όπως επίσης ο χρόνος αυτός να είναι νωρίς το απόγευμα και όχι να περιορίζεται τις βραδινές ώρες εξαιτίας των σχολικών και εξωσχολικών τους υποχρεώσεων.
Ε΄ θεματική ενότητα: γνώμη των μαθητών σχετικά με τον ελεύθερο χρόνο
Στο σκέλος της Ε΄ Θεματικής, όπου προσπαθούμε να ανιχνεύσουμε πως αντιδρούν οι μαθητές, με άγχος ή με ψυχραιμία στην έλλειψη ελεύθερου χρόνου, μας απάντησαν : τέσσερα από τα κορίτσια το αντιμετωπίζουν ψύχραιμα ενώ δυο ότι τους προκαλεί άγχος. Τα αγόρια τρία τι αντιμετωπίζουν ψύχραιμα και τρία τους προκαλεί λίγο ή πολύ άγχος.
9
Στην σημαντική ερώτηση της Ε΄ θεματικής ενότητας στο ποιοι δηλαδή ευθύνονται περισσότερο κατά την γνώμη τους δηλαδή α) οι γονείς, β) το σχολείο, ή γ) οι ίδιοι οι μαθητές ότι τα παιδιά σήμερα δεν έχουν επαρκή ελεύθερο χρόνο
Τα κορίτσια ρίχνουν το βάρος πρώτα στο σχολείο με τέσσερα από αυτά να το αξιολογούν ως πρώτο λόγο, ένα ως δεύτερο και ένα ως τρίτο. Ακολουθούν οι γονείς με ένα το αξιολογεί ως πρώτο λόγο, τρία ως δεύτερο και δύο απαντάνε ότι οι γονείς δεν ευθύνονται καθόλου. Τέλος τα κορίτσια απαντούν ότι λιγότερο ευθύνονται οι ίδιοι οι μαθητές με ένα να το αξιολογεί ως πρώτο λόγο, τρία ως τρίτο λόγο και δύο απαντάνε ότι τα παιδιά δεν ευθύνονται καθόλου.
Τα αγόρια επιρρίπτουν ευθύνες πρώτα στους γονείς, με δύο να το αξιολογούν ως πρώτο λόγο, τρία ως δεύτερο, και ένα ως τρίτο. Ακολουθεί το σχολείο με δύο να το αξιολογούν ως πρώτο λόγο, δύο ως δεύτερο και τρία ως τρίτο. Και τέλος μπορούμε να πούμε ότι τις ίδιες σχεδόν ευθύνες έχουν και οι μαθητές με το σχολείο αφού δύο το αξιολογούν ως πρώτο λόγο, δύο ως δεύτερο και δύο ως τρίτο λόγο.
Συμπέρασμα
Οι εξωσχολικές δραστηριότητες των μαθητών χωρίζονται στις προγραμματισμένες και σε ελεύθερες.
Οι προγραμματισμένες δραστηριότητες σύμφωνα με τις απαντήσεις των μαθητών έχουν να κάνουν με το διάβασμα των μαθημάτων, όπου τα κορίτσια αφιερώνουν πολύ περισσότερο χρόνο από τα αγόρια. Φροντιστήριο για τα μαθήματα του σχολείου δεν κάνει κανένας μαθητής ή μαθήτρια της Α΄και Β΄ τάξης, ενώ οι τρείς στους τέσσερεις μαθητές της Γ΄ τάξης παρακολουθούν φροντιστήριο για τις ανάγκες του σχολείου σε μαθήματα όπως φιλολογικών και μαθηματικών, πράγμα που δείχνει ότι στην τάξη αυτή αρχίζει πιθανότατα να γίνεται αισθητή η ανάγκη για προετοιμασία ενόψει της φοίτησης τους σε ένα Λυκείου με έντονο εξετασιοκεντρικό χαρακτήρα που σκοπό έχει την εισαγωγή σε κάποια σχολή. Τα φροντιστήρια ξένων γλωσσών είναι επίσης μια προγραμματισμένη δραστηριότητα των μαθητών όπου τα 11 στα 12 παιδιά παρακολουθούν μια με δύο ξένες γλώσσες. Αυτό δείχνει ότι οι ξένες γλώσσες αποτελούν για τους μαθητές ένα απαραίτητο εφόδιο για το μέλλον τους το οποίο βέβαια πληρώνουν αδρά για να το αποκτήσουν, καθώς η διδασκαλία στο σχολείο δεν επαρκεί στο να οδηγήσει στην απόκτηση κάποιου πτυχίου ξένων γλωσσών. Εννέα από τους δώδεκα μαθητές δήλωσαν ότι κάνουν κάποιο άθλημα σε οργανωμένο
10
σύλλογο. Κανένας από τους μαθητές ή μαθήτριες δεν κάνει μαθήματα μουσικής ή Ηλεκτρονικών Υπολογιστών.
Οι ελεύθερες δραστηριότητες των μαθητών σε ότι αφορά βόλτα σε καφετέριες και γενικά διασκέδαση περιορίζεται μια φορά το Σαββατοκύριακο και καθόλου τις καθημερινές. Ασχολίες όπως, τηλεόραση, ραδιόφωνο, ταινίες βίντεο και μουσική είναι λιγότερες ώρες τις καθημερινές ενώ αυξάνονται το Σαββατοκύριακο.
Όσον αφορά την ελεύθερη άθληση οι μαθήτριες δεν δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον αφού μόνο οι τρείς αθλούνται μόνες τους ενώ μαζί με φίλες μόνο μία από τις έξι μαθήτριες. Για τα αγόρια η άθληση ως ελεύθερη ασχολία είναι περισσότερο δημοφιλής όταν γίνεται με φίλους παίζοντας κυρίως ομαδικά αθλήματα όπως μπάσκετ, ποδόσφαιρο ή κάνοντας ποδήλατο ή πινγκ πονγκ και καθόλου δημοφιλής στο να αθλούνται μόνα τους.
Στην ερώτηση αν οι μαθητές/τριες διαβάζουν βιβλία στον ελεύθερο χρόνο τους οι απαντήσεις είναι δυστυχώς απογοητευτικές αφού από τα έξι κορίτσια διαβάζουν μόνο τα τρία. Χειρότερη είναι η εικόνα για τα αγόρια όπου μόνο ένα δηλώνει ότι διαβάζει βιβλία και δύο λίγο. Περιοδικά διαβάζουν τέσσερα από τα έξι κορίτσια ενώ τα αγόρια διαβάζουν τρία στα έξι. Η ζωγραφική δεν είναι διαδεδομένη ασχολία για τα κορίτσια, ενώ από τα αγόρια ασχολούνται τα μισά. Και τέλος τέσσερα κορίτσια και τρία από τα αγόρια ασχολούνται στον ελεύθερο χρόνο με τον το χορό.
Το θέατρο δεν είναι μέσα στις ασχολίες του ελεύθερου χρόνου των μαθητριών, σε αντίθεση με τον σινεμά. Τα αγόρια δεν δείχνουν ενδιαφέρον ούτε για το σινεμά ούτε για το θέατρο. Από τις απαντήσεις αυτές μπορούμε να συμπεράνουμε ότι δεν υπάρχει ιδιαίτερη κουλτούρα των μαθητών σε σχέση με το θέατρο και τον ποιοτικό σινεμά.
11
Γ. Βιβλιογραφία
Γεωργούλας Στράτος Η κοινωνία του ελεύθερου χρόνου, εκδόσεις Πεδίο, Αθήνα 2010
Ζαρώτης Γ, Tokarski W, Κοντάκος Α, Κατσαγκόλης Α, Εισαγωγή στο: Ελεύθερος χρόνος, Φυσική δραστηριότητα- Υγεία και ποιότητα ζωής, Εκδόσεις Ατραπός, Αθήνα 2008
Κορωναίου Αλεξάνδρα, Κοινωνιολογία του ελεύθερου χρόνου, Εκδόσεις νήσος, Αθήνα 1996
John Allen, Μεταβιομηχανισμός και Μεταφορντισμός στο: Η Νεωτερικότητα Σήμερα, Stuart Hall, David held, Antony McGrew, Εκδόσεις Σαββάλας, 2003
Mason Jenifer, διεξαγωγή της ποιοτικής έρευνας, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003
Tokarski Walter, Εισαγωγή στο Ελεύθερος χρόνος, Φυσική δραστηριότητα- Υγεία και ποιότητα ζωής, Ζαρώτης Γ, Tokarski W, κοντάκος Α, Κατσαγκόλης Α, Εκδόσεις Ατραπός, Αθήνα 2008
Παρασκευόπουλος Ιωάννης, Εξελικτική Ψυχολογία, Η ψυχική ζωή από τη σύλληψη ως την ενηλικίωση, Πανεπιστήμιο Αθηνών, 1985
Κομνηνός Γ. Δημήτρη Παιδί και ελεύθερος χρόνος. στο: www.pedia.gr/corner/elefth-xronos.htm (τελευταία πρόσβαση 25/2/2013)
Λασσιθιωτάκη Μαρία , Ψυχολόγος, Η σημασία του ελεύθερου χρόνου των μαθητών στο: http://www.2search.gr/psychology/view.asp?article=13&catid=3&nav=0 (τελευταία πρόσβαση 25/2/2013)
Παπάνης Ευστράτιος, Ρουμελιώτου Μυρσίνη, Ποιότητα Ζωής στο: http://epapanis.blogspot.gr/2007/09/blog-post_5311.html (τελευταία πρόσβαση 25/2/2013)
12
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου